Diet map

Niekiedy nie zdajemy sobie sprawy ile cennych informacji producenci żywności umieszczają na opakowaniach swoich artykułów. Począwszy od nazwy produktu, przez skład, wartości odżywcze i energetyczne, ostrzeżenie o alergenach, skończywszy na dacie przydatności. Znakowanie żywności, czyli umieszczanie na produktach symboli, elementów tekstowych i graficznych, to główne źródło wiedzy konsumenta o danym produkcie. W jaki sposób odczytywać te informacje, aby móc dokonać świadomego wyboru?

W krajach Unii Europejskiej, również w Polsce, coraz częściej powstają regulacje prawne dotyczące wytycznych znakowania żywności. Producent jest zobowiązany umieszczać w widocznym miejscu czytelne informacje o swoim artykule takie, które nie wprowadzą konsumenta w błąd i pozwolą na świadome podjęcie decyzji o ewentualnym zakupie.

Podstawowe informacje o produkcie
Zaliczamy do nich nazwę artykułu, sugerującą jaki produkt znajduje się wewnątrz opakowania. Tuż obok, w zasięgu wzroku powinna znajdować się gramatura produktu, czyli ilość gramów lub litrów (mililitrów) danego towaru w opakowaniu. Obowiązkową informacją jest również data przydatności do spożycia. I to właśnie ona powinna jako pierwsza przykuwać naszą uwagę. Niektóre, trwałe produkty jak karmelki, cukier czy guma do żucia nie muszą posiadać etykiety trwałości na opakowaniu. Inne, takie jak płatki zbożowe czy przyprawy znakuje się napisem „Najlepiej spożyć przed…” , co oznacza, że zjedzenie produktu po terminie nie dla nas jest niebezpieczne, jednak taki produkt po upływie określonego czasu może zmienić swój smak i konsystencję. Nabiał, pakowane pieczywo, wędliny i mięsa powinny posiadać informację o terminie ważności. Warto zwrócić na nią uwagę przed dokonaniem zakupu, gdyż niektóre sklepy nie oferują możliwości zwrotu zakupionego towaru. Nawet jeśli jest przeterminowany. Zatem warto świadomie wybierać produkty, aby nie generować dodatkowych kosztów i uniknąć marnowania zakupionej żywności.

Skład produktu
Najczęściej znajdziemy go na odwrocie opakowania. Kolejność składników, nie jest przypadkowa i listę rozpoczynają, te których jest objętościowo najwięcej. Producent ma również obowiązek informować o wszystkich substancjach dodatkowych (barwnikach, konserwantach, słodzikach czy polepszaczach smaku) użytych w procesie produkcji danego artykułu spożywczego.

Jeśli produkt naturalnie zawiera składnik uczulający lub został on dodany w trakcie przetwórstwa musi być wymieniony w składzie, nawet jeśli występuje w śladowych ilościach. Sytuacja taka ma miejsce najczęściej, gdy w produkcie składniki te nie występują, jednak w zakładzie, na tej samej linii produkcyjnej używa się ich do komponowania innych pokarmów. W tym wypadku mogą one znaleźć się w naszym artykule przypadkiem. Do alergenów najczęściej występujących w żywności zalicza się: soję, białka mleka krowiego, gluten, seler oraz orzechy arachidowe i inne.

Informacje o wartości odżywczej i energetycznej
W informacjach tych zawarte są dane dotyczące wartości energetycznej (czyli liczba kilodżuli- kJ i kilokalorii - kcal) i składników odżywczych (białek, węglowodanów, tłuszczów, błonnika) danego produktu. Najczęściej podawane są na 100 gramów danego produktu, niekiedy obok pojawiają się również ilości w przeliczeniu na sugerowaną przez producenta porcję. Informacje te mówią o wartości energetycznej danego produktu, o tym jakie tłuszcze i kwasy tłuszczowe wchodzą w jego skład oraz jakie węglowodany i cukry przyswajalne w nim znajdziemy. Niektórzy producenci dodatkowo informują o ilości cholesterolu, kwasów tłuszczowych trans, błonnika, sodu oraz wybranych witamin i składników mineralnych.

Czym jest GDA?

Oznaczenia GDA (wskazane dzienne spożycie) informują o tym, jakie ilości wybranych składników odżywczych zawarte są w produkcie, który spożywamy i w jakim procencie dany produkt zrealizuje nasze zapotrzebowanie na te składniki. Wartości GDA są to wartości ustalone w oparciu o zalecenia żywieniowe dla wartości energetycznej (kcal) i podstawowych składników odżywczych: białka, węglowodanów ogółem, cukrów, tłuszczu ogółem, nasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika oraz sodu (równoważnika soli).

Wartości najczęściej przeliczane są dla całego opakowania lub sugerowanej porcji produktu. Dzięki oznaczeniom GDA w szybki i prosty sposób możemy zapoznać się z zawartością składników ważnych dla naszego zdrowia.

Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne
To informacje regulowane przepisami wprowadzonymi przez Unię Europejską, dzięki którym konsument ma pewność, iż oznakowania są zgodne z prawdą oraz zostały naukowo udowodnione. Oświadczenia żywieniowe lub zdrowotne mówią o specjalnych właściwościach danego produktu lub o jego wpływie na nasze zdrowie. Najczęściej dotyczą zwartości kwasów omega 3, wysokiej zawartość błonnika, niskiej zawartości sodu (soli), obniżonej zawartości tłuszczu lub cukru.

Informacje dodatkowe
To wszelkie informacje, które nie są obowiązkowe jednak producenci umieszczają ja na opakowaniach, gdy pragną wyróżnić swój produkt na tle innych. Najczęstszą grupą produktów oznaczonych informacjami dodatkowymi są: żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego, żywność ekologiczna, regionalna lub bezglutenowa. W każdym przypadku istnieją sprecyzowane regulacje prawne i wytyczne, które produkt musi spełniać, aby mógł zostać zakwalifikowany do danej grupy i oznaczony odpowiednim, międzynarodowym symbolem. Wytyczne te to gwarancja, że przy zakupie wybranego przez nas artykułu nie zostaniemy wprowadzeni w błąd.

Dokonując zakupów nie spieszmy się i pamiętajmy, aby dokład nie przyjrzeć się opakowaniu produktu, który pragniemy nabyć. Szukajmy przede wszystkim informacji o jego składzie (w tym obecności alergenów), wartości energetycznej i odżywczej oraz terminie przydatności do spożycia.

Kilka cennych rad:

• Sprawdzajmy czy produkt, który ma w nazwie słowo "light" lub "lekki" faktycznie będzie dla nas korzystny. Wiele niskotłuszczowych wersji jogurtu czy serka ma tyle samo lub nawet więcej kilokalorii niż ich pełnotłuste odpowiedniki. Dlaczego? Najczęściej przyczyną jest dodatek substancji słodzących umieszczanych w celu podniesienia smaku odtłuszczonego produktu.

• Nie polegajmy na zapewnieniu producenta, że jego artykuł nie zawiera dodatku cukru. Zamiast niego często spotykamy syrop glukozowo-fruktozowy, który jest równie niewskazany jak cukier. Producenci ze względu na jego niska cenę dodają syrop do niemal wszystkich produktów. Wielu ekspertów z dziedziny medycyny i żywienia obwinia go o występowanie epidemii otyłości.

• Szukajmy obecności tłuszczów trans (a ściślej mówiąc izomerów trans kwasów tłuszczowych). To bardzo niekorzystna konfiguracja występowania tłuszczów. Negatywnie wpływają na nasze zdrowie poprzez wzrost ryzyka wystąpienia miażdżycy i chorób serca. Niewiele produktów posiada informacje o ilości tłuszczów trans, jednak jeśli już znamy te dane, warto wybrać produkt, który będzie miał ich mniej.

• Należy wybierać produkty o obniżonej zawartości sodu, cholesterolu czy nasyconych kwasów tłuszczowych. Również ze względów zdrowotnych.

• Upewnijmy się, że sok malinowy lub jogurt truskawkowy ma w składzie prawdziwe owoce. Często bywa tak, że drobnym druczkiem dopisane jest "o smaku malinowym" czy "o smaku truskawkowym". Smak ten wtedy zapewniany jest przez dodatek sztucznych aromatów.

• Kupując pakowane wędliny, aprówki czy mięso warto zwrócić uwagę na skład. Czy występuje MOM (mięso oddzielone mechanicznie), niezdrowe i tłuste, powstające najczęściej ze skór, chrząstek i innych niewykorzystanych odpadków zwierzęcych. Należy również zwrócić uwagę na procentową zawartość mięsa w mięsie i wybierać produkty o jak najwyższym odsetku.

Gdzie szukać więcej informacji?
Jeśli czytanie etykiet to dla nas za mało i wciąż pragniemy drążyć temat, aby świadomie dokonywać zakupu sięgnijmy po regulacje prawne i rozporządzenia. Przepisy dotyczące znakowania żywności znajdziemy w Ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 roku o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. Nr 17, poz. 1225 z późn. zm.), w Ustawie z dnia 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (Dz.U. Nr 5 z 2001 r., poz. 44 zpóźn. zm.) oraz w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych (Dz.U. Nr 137, poz. 966 z późn. zm.).