Pomimo, iż według dostępnych statystyk ludzie na Ziemi żyją dłużej, to jednak zapadalność na wszelakiego rodzaju choroby wzrasta z każdym rokiem. Winę za to ponosi właśnie wydłużający się wiek życia mieszkańców globu, co zdecydowanie zwiększa szanse na niedomaganie organizmu. Jedną z dwóch plag, które od jakiegoś czasu pustoszą zdrowie i życie współczesnych ludzi są choroby nowotworowe oraz schorzenia o podłożu autoimmunologicznym. O ile te pierwsze trapiły ludzkość nieprzerwanie już od dawna, to zalewająca świat fala chorób z autoagresji spowodowała, że naukowcy i badacze ze wszystkich krańców świata zainteresowali się tą tematyką bardzo poważnie. Spowodowało to, iż obecnie istnieje wiele spekulacji na temat przyczyn tej choroby, jak również nowych alternatywnych metod jej leczenia. Definiuje się plany żywieniowe, mające na celu wyciszenie choroby, bądź też wspomożenie farmakoteriapii. Niewątpliwie do chorób z autoagresji możemy zaliczyć chorobę Hahimoto, która staje się jedną z najbardziej flagowych schorzeń w tej grupie.
Informacje ogólne
Choroba Hashimoto, a dokładnie przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy lub też przewlekła autoimmunologiczna niewydolność tarczycy, została tak nazwana od nazwiska jej odkrywcy: japońskiego chirurga pracującego w Berlinie Hakaru Hashimoto. On to po raz pierwszy w 1912 roku opisał cztery przypadki tego schorzenia. Choroba Hashimoto jest najczęściej występującą jednostką chorobową dotykającą tarczycy wśród wszystkich grup wiekowych, jednakże najczęściej dotyczy pacjentów między 45, a 65 rokiem życia. Predysponowane do wystąpienia tego schorzenia są kobiety, dlatego też upatruje się przyczyny jego występowania w estrogenach. Dane epidemiologiczne, choć nie są zgodne, wskazują, że zachorowalność na chorobę Hashimoto plasuje się między 30, a nawet 500 nowych zachorowań na 100 000 mieszkańców w ciągu roku. Wynika z tego, iż jest to problem dość poważny dotykający znakomity odsetek populacji, głownie żeńskiej. Hashimoto jest nieuleczalne, ma przebieg przewlekły, a zmiany wywołane chorobą mają efekt trwały i są nieodwracalne.
Na czym polega choroba Hashimoto?
Hashimoto jest schorzeniem, którego początek jest właściwie nie zauważalny dla osoby chorej i całkowicie bezobjawowy. Choroba ta polega na stopniowym niszczeniu gruczołu tarczowego przez przeciwciała wyprodukowane przez gospodarza. Naukowcy nie znają jasno określonych przyczyn, z jakiego powodu organizm atakuje i niszczy własne tkanki. Działanie immunoglobulin powoduje stopniową destrukcje tego ważnego narządu, przez co produkuje ona mniej hormonów T3 (trójjodotyroniny) i T4 (tyroksyny). Chorobę tę najczęściej diagnozuje się przypadkiem, w trakcie rutynowych badań kontrolnych lub też przy okazji innych schorzeń lub niedomagań organizmu, które zaniepokoją pacjenta. Zazwyczaj dochodzi to tego wtedy, gdy gruczoł tarczowy jest już w znacznym stopniu niewydolny. Podczas badania palpacyjnego wyczuwa się dość znacznie powiększona tarczycę, lecz gruczoł ten nie jest bolesny, charakteryzuje się natomiast twardą, gumowatą powierzchnią. Dodatkowo większą uwagę zwraca nieprawidłowość wyniku oznaczenia TSH (tyreotropiny), hormonu produkowanego przez przedni płat przysadki w surowicy krwi. Wynik powyżej 4 mlU/l wskazuje na niewydolność tarczycy.
Rozpoznawanie autoimmunologicznej niewydolności tarczycy
Rozpoznanie choroby Hashimoto opiera się najczęściej na dwóch składowych:
- Stwierdzeniu zwiększonego stężenia przeciwciał anty-TPO-Ab, skierowanych przeciwko peroksydazie tarczycowej (TPO)
- Stwierdzeniu zwiększonego stężenia niespecyficznych przeciwciał antytyreoglobulinowych
Dodatkowo lekarze wykonują także badanie obrazowe. Po wyniku badania histopatologicznego tkanki gruczołu uzyskanej w biopsji cienkoigłowej (BAC) również następuje potwierdzenie występowania choroby. Jednak jeśli współwystępują niedoczynność tarczycy i zwiększone stężenie przeciwciał anty-TPO, biopsja nie jest konieczna, gdyż diagnoza choroby jest niemal pewna.
Jakie objawy występują przy chorobie Hashimoto?
Osoba chora na tego rodzaju autoimmunologiczną niewydolność tarczycy może uskarżać się na typowe objawy choroby takie jak:
- Stałe uczucie chłodu
- Zmęczenie, apatia, osłabienie
- Spadek tempa metabolizmu
- Obniżenie nastroju do jawnej depresji
- Brak chęci do działania
- Sucha, łuszcząca się skóra
- Zwiększenie masy ciała
- Zwiększenie apetytu
- Bóle mięśni
- Dekoncentracja, niemożność skupienia uwagi
Dodatkowo badania naukowe wykazały skłonność wśród osób cierpiących na chorobę Hashimoto do zachorowań na inne schorzenia z autoagresji na przykład: łuszczyca, cukrzyca typu 1, choroba Addisona, toczeń rumieniowaty układowy itp. Dlatego też głównym celem leczenia tego rodzaju niewydolności tarczycy jest wyrównanie/obniżenie poziomu przeciwciał, normalizacja masy ciała, poprawa funkcji poznawczych, a także profilaktyka wystąpienia innych chorób o podłożu autoimmunologicznym.
Leczenie choroby Hashimoto
Leczenie jest metodą przewlekłą, które to powinno być stosowane przez całe życie pacjenta. W przypadku, gdy dochodzi do hipotyreozy (niedoboru hormonów tarczycy w porównaniu do zapotrzebowania na nie) leczeniem z wyboru jest leczenie substytucyjne L -tyroksyną. Lekiem z wybory stosowanym w trakcie choroby Hashimoto zazwyczaj jest Euthyrox. Lekarz endokrynolog indywidualnie ustala wielkość dawki uwzględniając stopień niewydolności gruczołu tarczowego. Przyjmowanie leków immunosupresyjnych i sterydów, w celu wyciszenia procesu zapalnego toczącego się w organizmie jest zazwyczaj całkowicie zbędne. Oprócz medykamentów, zgodnie z obecnym stanem wiedzy, dużo mówi się o znaczącej roli żywienia, jago jednym z środków zmniejszających stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi.
Dieta w chorobie Hashimoto
Wizyta u dietetyka i ustalenie indywidualnej i odpowiednio zbilansowanej diety powinno stanowić pierwszy cel zaraz po zdiagnozowaniu autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, gdyż wystąpienie choroby winno być impulsem do zrewidowania przyzwyczajeń i nawyków związanych zarówno z żywieniem, jak i z ogólnie pojętym stylem życia. Warto uświadomić sobie fakt, iż samo leczenie substytucyjne polegające na przyjmowaniu preparatów farmakologicznych nie stanowi pełnego, holistycznego podejścia do tak skomplikowanej jednostki chorobowej, jaką niewątpliwie jest choroba Hashimoto. Podejście do odpowiedniej kuracji wymaga więc pochylenia się nad prawidłowym żywieniem pacjenta.
Podstawowym zagadnieniem, które należy wziąć pod uwagę komponując odpowiednią dietę w tym rodzaju niewydolności tarczycy jest obniżone tempo metabolizmu pacjenta, a także niedobór hormonów produkowanych przez tarczycę. Często korzystne w tej diecie jest wyeliminowanie z jadłospisu takich związków jak: sacharoza, laktoza, kazeina, gluten, produktów zawierających substancje tzw. antyodżywcze i goitrogeny. Są to związki, które dość znacznie hamują wchłanianie jodu przez organizm, a co za tym idzie ograniczają produkcję hormonów tarczycy. Sa one obecne w roślinach krzyżowych i kapustnych, suchych nasionach roślin strączkowych, pędach bambusa, orzeszkach ziemnych, słodkich ziemniakach, szpinaku, gruszkach, truskawkach, a także w mocnych naparach kaw i herbat. Warto jednak wiedzieć, iż obróbka termiczna (głównie gotowanie w wodzie) dość znacznie zmniejszają zawartość niekorzystnych związków w wymienionych wyżej produktach, tak więc nie należy spożywać ich często, lecz sporadycznie nie zaszkodzą one naszemu zdrowiu.
Dieta w chorobie Hashimoto powinna być niskotłuszczowa, bogata w błonnik pokarmowy (warzywa i owoce - głównie w postaci surowej), a także opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym (IG). Winna także obfitować w witaminy i składniki mineralne oraz odpowiednio dużą podaż białka. Z uwagi na podejrzenie o wpływie jodu na wystąpienie przewlekłego limfocytowego zapalenia tarczycy, ograniczyć należy podaż soli jodowanej (lepiej wybrać sól morską), ryb morskich (np. mintaj, łosoś, śledź, dorsz) oraz owoców morza. Spożycie jodu powinno ograniczać się głównie ze względu na fakt, iż zajęty procesem autoimmunologicznym gruczoł nie radzi sobie z jego przyswajaniem. Powoduje to magazynowanie w komórkach tarczowych pierwiastka, co powiększa jedynie masę i przyczynia się do autodestrukcji komórek. Ponadto nadmiar jodu może zaostrzyć stan zapalny organu, prowadząc do nieodwracalnych zmian struktury w jego obrębie.
W trakcie leczenia dietetycznego, ważne jest także spożywanie żywności bogatej w antyoksydanty. Przeciwutleniacze walczą z wolnymi rodnikami, których ilość w przypadku procesów zapalnych jest bardzo duża. Do antyoksydantów zalicza się witaminę A, C, E, cynk i selen. Dodatkowo, badania naukowe wskazują, iż osoby zmagające się z chorobą Hashimoto mają znacząco obniżone poziomy szczególnie selenu, co może wpływać na niekorzystne funkcjonowanie mózgu i procesy poznawcze. Produkty zawierające deficytowe składniki to: marchew, brzoskwinie, papryka, porzeczki, nasiona słonecznika, migdały, nasiona dyni, produkty pełnoziarniste, mięso, a także orzechy brazylijskie, jako bezkonkurencyjne źródło selenu.
Czego powinny unikać osoby chore na Hashimoto?
W pierwszej kolejności warto zauważyć, że dieta osoby chorej na Hashimoto powinna być modyfikacją zdrowej diety polecanej dla każdego człowieka. Dlatego też pacjenci ci powinni stanowczo unikać wieczornego objadania się. Zapełnianie żołądka wieczorem powoduje, że organizm jest przeciążony, mamy trudności ze snem, a także magazynujemy nadmiar energii w postaci tkanki tłuszczowej. Warto także wyzbyć się spożywania tzw. „śmieciowego jedzenia”, czyli żywności wysokoprzetworzonej, dań gotowych do spożycia, żywności typu fast food, chipsów, słonych przekąsek i słodyczy. Pożywienie takie nie dostarcza organizmowi żadnych potrzebnych składników odżywczych, a w zamian za to oferuje jedynie nasycone kwasy tłuszczowe, węglowodany proste, a także uczucie sytości, które trwa przez bardzo krótki czas. Na cenzurowanym powinny znaleźć się także kwasy tłuszczowe z rodziny omega - 6. Tłuszcze te mają działanie prozapalne i będą nasilały proces zapalania toczący się już w organizmie. Nie należy więc wprowadzać ich w zbyt dużej ilości. Znajdują się: w oleju słonecznikowym, kukurydzianym, krokoszowym, sojowym ale także w różnych gotowych przegryzkach i przekąskach. Z powodu dość znacznie zmniejszonego tempa metabolizmy, w diecie osób chorych na Hashimoto należy uwzględnić restrykcje kaloryczne, aby zniwelować ryzyko zwiększenia masy ciała. Ograniczanie kalorii jednak, może spotęgować efekt obniżenia tempa przemiany materii, tak więc by temu zapobiec należy wprowadzić aktywność fizyczną (spacer, jogging, pływanie, jazdę konną etc.) która to przyspieszy metabolizm. Jeśli zastosujemy się do wszystkich omówionych tu zasad, odpowiednie działanie przyniesie nam ulgę, odczujemy natychmiastową poprawę przemiany materii, koncentracji i nastroju, a także przy odrobinie cierpliwości jesteśmy w stanie obniżyć stężenie przeciwciał skierowanych przeciwko gruczołowi tarczowemu i wprowadzić organizm w stan uetyreozy.
Autor:
Anna Kowalczyk
Dietetyk DietMap
Bibliografia:
- Socha K. i wsp., Nawyki żywieniowe a stężenie selenu w surowicy u pacjentów z chorobą Hashimoto, Probl Hig Epidemiol 2012, 93(4): 824-827.
- Cooper GS., Stroehla BC., The epidemiology of autoimmune diseases. Autoimmun Rev 2003, 2: 119-125.
- Heufelder A., Brakebusch L., „Jak żyć z Hashimoto? Poradnik dla pacjenta”
- Danieli MG.,Rosetti L., Fraticelli P. i wsp., Autoimmune thyroid diseases in patients with undifferentiated connective tissue disease. Clin Rheumatol 2000, 19: 42-46.
- Duntas H., Environmentalfactors and thyroid autoimmunity. Ann Endocrinol (Paris) 2011, 72 (2): 108-113.
